Op 2 oktober 2014 organiseerden de Veldacademie, Creatief Beheer, Groen Dichterbij, de Kenniswerkplaats Leefbare Wijken en het Cluster Stadsbeheer van de gemeente Rotterdam een praktijkmiddag over zelfbeheer en co-creatie in de groene openbare ruimte. Centrale vragen op de bijeenkomst waren: Hoe kom je tot een betere afstemming tussen gemeente en zelfbeheerinitiatieven? En wat raad je toekomstige initiatiefnemers aan? De middag was gericht op het leren van praktijkvoorbeelden en een betere afstemming tussen initiatieven en gemeente. Initiatiefnemers en ambtenaren gingen gezamenlijk aan de slag en formuleerden aanbevelingen voor zelfbeheer.
Het programma bestond uit twee plenaire lezingen, workshops waarin 10 initiatieven hun project presenteerden en een afsluitende discussie over de aanbevelingen van de bijeenkomst. Kijk hier voor een filmimpressie van de middag.
Frank Schuring, hoofd gebiedsbeheer van de gemeente Rotterdam, benadrukte in de eerste lezing de veranderende rol van het Cluster Stadsbeheer na de invoering van het nieuwe bestuursmodel in maart 2014. Niet de deelgemeenten, maar gebiedscommissies fungeren nu als eerste aanspreekpunt voor bewoners op het gebied van zelfbeheer en participatie. Stadsbeheer adviseert de gebiedscommissie over zelfbeheer en zorgt dat er goede beheerafspraken gemaakt worden. Klik hier voor zijn presentatie.
In de tweede lezing gaf Fred Sanders (foto) een kritische beschouwing van burgerparticipatie. Sanders doet onderzoek naar duurzame ontwikkeling door collectieve bewonersinitiatieven in de woningbouw (aan de TU Delft). Hij plaatste huidige burgerinitiatieven in historisch perspectief en liet zien dat burgers de afgelopen decennia steeds meer opgaven hebben uitbesteed aan de overheid. We zijn daarin te ver doorgeslagen en moeten opnieuw leren bepaalde taken zelf in handen te nemen, een proces dat nog lang zal duren. Maar er is perspectief; burgers organiseren zich en professionals zijn meer nieuwsgierig hoe hier mee om te gaan!
Voorafgaand aan de middag was met een enquête onder buitenruimte-initiatiefnemers informatie verzameld over aanleiding, doel en omvang van groene burgerinitiatieven. Ook werd gevraagd naar organisatievorm, financieringsmodellen of succes- en faalfactoren. Circa 40 initiatiefnemers beantwoordden de vragen. De meeste van hen waren minder dan 5 jaar actief. De projectleiding ligt in handen van een kleine groep enthousiastelingen ondersteund door vrijwilligers uit de buurt. Aanleiding om het initiatief op te starten was in veel gevallen een verwaarloosd terrein, een overlastsituatie of de wens voor natuurbehoud. De doelstellingen zijn vaak meerledig: fysieke verbetering van de buurt, natuurbehoud en milieueducatie, maar ook het stimuleren van ontmoeting tussen buurtbewoners om het sociale klimaat in de buurt te verbeteren. Onderhoud en beheer organiseren de initiatieven op verschillende manieren. De helft van de deelnemende initiatieven doet dat zelfstandig, de andere initiatieven samen met de gemeente, woningcorporatie of een onderwijsinstelling.
Tijdens de praktijkmiddag konden 10 initiatieven zichzelf presenteren. Het idee was dat verschillende soorten initiatieven aan bod kwamen, bijvoorbeeld park, binnenterrein, geveltuin, moestuin, enz. De initiatieven waren: Binnenterrein Noord/Evasie, Botanische Tuin Afrikaanderwijk, Buurtnetwerk Rhoon-Noord, Essenburgpark, Gouwplein Oud-Charlois, Groene Golf Delfshaven, Tuin op de Pier, Voedseltuin, Wollefoppengroen en Proefpark de Punt.
Doel van de presentaties van initiatieven was om op basis van deze voorbeelden tot aanbevelingen te komen waardoor toekomstige initiatiefnemer en de gemeente beter kunnen samen werken. Centraal stond vooral de wens naar een eenduidig gemeentelijk beleid en één loket per gebied. Volgens initiatiefnemers gaat veel energie verloren in de communicatie met de gemeente, terwijl ze zich vooral bezig willen houden met de uitvoering van hun initiatief en het aantrekken van meer vrijwilligers. Kleine groepjes formuleerden aanbevelingen, die vervolgens werden becommentarieert door Frank Schuring en Fred Sanders. De laatste deed een oproep aan de initiatiefnemers om niet te veel op de gemeente te wachten maar het heft zo veel mogelijk zelf in handen te nemen. De gemeente moet vooral luisteren naar bewoners en nagaan wat de motivatie van burgers is om een initiatief op te starten.
Adviezen aan de gemeente
Beleid
- Eenduidig gemeentelijk beleid met goede afstemming tussen clusters en gebieden
- Heldere communicatie: wees duidelijk wat (wettelijk) wel en niet kan
- Per gebied een aanspreekpartner met voldoende mandaat (én met goede overdrachtsregeling bij vakanties en afwezigheid)
- Meer vertrouwen in professionaliteit en capaciteiten van initiatiefnemers
Uitvoering
- Afspraken over gedeeld beheer gemeente/initiatief in gemeentelijk beheersysteem vastleggen
- Zorg dat klachten over het initiatief bij de initiatiefnemers terecht komen
- Centraal depot voor materialen die door initiatieven (her)gebruikt kunnen worden
Maatwerk
- Betrek bewonersinitiatieven als partner bij de stedelijke ontwikkeling
- Kijk kritisch naar de aanbestedingsregels en geef maatschappelijke initiatieven en sociale ondernemers de kans om mee te dingen
- Bij grote/complexe projecten: investeer in ‘groene verbinder’ zodat sociale én fysieke doelen gerealiseerd kunnen worden
- Ondersteun initiatieven met basisvoorzieningen (water, elektriciteit, toilet)
Adviezen aan initiatieven
- Besteed als initiatief veel aandacht aan marketing en kweek ambassadeurs
- Klein beginnen en initiatief langzaam laten groeien
- Zoek actief partners in de wijk
- Maak beheerafspraken en leg die vast in een onderhoudsplan
- Co-creatie gemeente/bewoners kost vaak veel tijd, calculeer dit in om frustratie te voorkomen
- Grote groeninitiatieven op natuurkaart laten zetten, meenemen in stedelijke vergroenings- en waterbergingsopgave
- Houd het contact vriendelijk dan los je lastige vragen beter op
- Vul niet alles van tevoren in en durf fouten te maken
Tot slot
Stadsbeheer neemt deze adviezen mee in de verder uitwerking van de ondersteuning van groene burgerinitiatieven. Op dit moment wordt gewerkt aan het vaststellen van uitgangspunten, waardoor initiatieven snel en op dezelfde manier verder geholpen kunnen worden. Ook wordt onderzocht of hergebruik van materialen mogelijk gemaakt kan worden. Vorderingen en veranderingen worden gecommuniceerd via Rotterdam.nl.