Maatschappelijke Coalities in Coronatijd: van spontaan initiatief naar duurzaam samenwerkingsverband

Download het onderzoek hier

Tijdens en na de eerste lockdown in 2020 ontstonden tal van maatschappelijke initiatieven om Rotterdammers door de crisis heen te helpen. De gemeente Rotterdam sprong hierop in met diverse vormen van ondersteuning: financieel, door initiatiefnemers in contact te brengen met coalitiepartners, en ze een podium in de media te geven. Veel van deze steun kwam echter voort uit bestaande contacten tussen initiatiefnemers en gemeente, en eerdere goed verlopen samenwerkingen. Toch blijken de initiatieven op lange termijn kwetsbaar. Ondersteuning is vaak ad hoc en eenmalig. Voor initiatiefnemers is het een grote uitdaging om structurele coalitiepartners te vinden. Dit blijkt uit het onderzoek door bestuurskundigen dr.ir. Beitske Boonstra en Sophie Claessens, MSc van de Erasmus Universiteit Rotterdam naar vijftien Rotterdamse maatschappelijke initiatieven en coalities in coronatijd. Het rapport wordt op 11 maart gepubliceerd en aangeboden aan gemeente Rotterdam.

 

Meerwaarde voor de stad

Maatschappelijke initiatieven regelden voedselvoorziening en maaltijden aan huis, corona-proof vermaak, (digitale) maatjes en digitale hulpmiddelen. Coalities van fondsen, bedrijven, welzijnsorganisaties en de gemeente ondersteunde deze initiatieven. Dit heeft een grote meerwaarde voor de stad: initiatieven en coalities zorgen voor maatschappelijke veerkracht: bestaande contacten versterken, nieuwe verbindingen ontstaan en de samenhang in de stedelijke samenleving neemt toe. Maatschappelijke initiatieven beschikken over de flexibiliteit, pro-activiteit en creativiteit om snel een antwoord te bieden op urgente hulpvragen en problemen. En zeker wanneer formele zorg- en welzijnsorganisaties de tijd nodig hebben om zich aan een nieuwe (crisis)situatie aan te passen, biedt dit uitkomsten. Bovendien laten maatschappelijke initiatieven vaak alternatieve aanpakken zien voor complexe problemen in een stad in crisistijd.

Kwetsbaar zonder structurele coalitiepartner

Initiatieven zijn kwetsbaar in hun voortbestaan. Initiatiefnemers hebben vaak duurzame relaties opgebouwd met hun doelgroep en vrijwilligers, maar de meeste coalitiepartners, waaronder de gemeente, zijn eenmalig en tijdelijk verbonden. Het is daarom moeilijk voor initiatieven om vol te houden. Ook wordt de ‘nieuwe manier van werken’ waar de crisis om vraagt (dicht op de samenleving, betrokken en flexibel) nauwelijks voortgezet: na enige tijd neemt het ‘normale werk’ het weer over. Het is dus sterk de vraag of deze hoopgevende initiatieven ook in staat zijn bij te dragen aan de veerkracht en het herstel van de samenleving op de langere termijn.

Netwerken in de stad stimuleren

Veel ondersteuning voor maatschappelijke initiatieven komt ad hoc tot stand en op basis van bestaande contacten. Met andere woorden: niet de meerwaarde van een initiatief bepaalt of deze ondersteuning krijgt of niet, maar of initiatiefnemers al bestaande contacten met de lokale overheid hebben. Maatschappelijke coalities werden mogelijk in coronatijd omdat er in de stad al veel netwerken tussen bewoners, ondernemers, gemeente, fondsen, welzijnsorganisaties en bedrijven bestaan. Deze netwerken zijn vaak het resultaat van jarenlange investeringen door verbindende personen in de wijken, kwartiermakers binnen de ambtelijke organisatie, gedreven bewoners en ondernemers, en maatschappelijke organisaties – soms tegen de klippen op. Deze studie toont eens te meer aan dat deze netwerken lonen, dat formeel en informeel elkaar nodig hebben en dat de netwerken in de stad lange termijn onderhoud en investering nodig hebben. Om het ontstaan en voortbestaan van initiatieven makkelijker te maken, raden de onderzoekers aan om de gemeentelijke organisatie en maatschappelijke instanties beter te doen aansluiten op lokale netwerken in de stad, een divers palet aan ondersteuning te bieden aan maatschappelijk initiatieven, en te zorgen voor synergie tussen informele netwerken en formele instanties.

Het onderzoek Maatschappelijke coalities in coronatijd is mogelijk gemaakt door een subsidie van ZonMw.